از آنجا که بیش از 70 درصد تجارت جهانی از لحاظ ارزش کالاها و 90 درصد از نظر تناژ، از طریق دریا انجام می‌شود، در شرایط تحریم اقتصادی، بهره‌برداری از پتانسیل‌های متکثر و متنوع بنادر تجاری ایران به منظور ارزآوری، اشتغال‌آفرینی و رونق تجارت بین‌المللی، با توجه به وابستگی کشورهای همسایه و آسیایی به کشور ما، بیش از پیش ضروری است.
در این میان، حمل و نقل کالاهای تجاری سهم مهمی در گسترش روابط بین الملل داشته و افزایش سهم بازار در صدور بیمه نامه های باربری ترانزیت می تواند به رشد چشمگیر پرتفو شرکتهای بیمه بیانجامد.
کالای ترانزیت:کالای ترانزیت به کالایی گفته می شود که از یک طرف مرز کشور وارد و از طرف دیگر مرز خارج می شود. برای کالاهای ترانزیتی حقوق و عوارض گمرکی دریافت نمی گردد و تشریفات گمرکی مشابه کالای وارداتی ندارند.بطور کلی می توان گفت کالای ترانزیتی، کالایی است که مبدا و مقصد حمل آن در داخل کشور نباشد.
انواع بیمه نامه با مفهوم ترانزیت:
• بیمه نامه بن تضمین کالا: بنا به شرایط خاص کالای ترانزیتی، این کالاها نباید در کشور به فروش برسد به همین دلیل گمرک برای حصول اطمینان از عدم فروش این کالاها در کشور از مالک بار یا متصدی حمل تضمین می گیرد و گمرک بیمه نامه را تضمین عبور کالای ترانزیتی می داند و اگر کالا از مرز خارج نشد گمرک به شرکت بیمه اعلام خسارت نموده و حقوق ورودی و سایر هزینه ها را از آنها مطالبه می کند که به این بیمه نامه بن تضمین کالا گفته می شود. این بیمه نامه از بیمه های باربری نمی باشد.
• بیمه نامه ترانزیت گمرکی: به جا به جایی کالا بین دو گمرک داخلی کشور، ترانزیت گمرکی اطلاق می گردد. گاها کالای بیمه شده در گمرک مرز ورودی کشور ترخیص می گردد و به مقصد نهایی مندرج در بیمه نامه ارسال می گردد که این عملیات تحت پوشش بیمه باربری داخلی می باشد. لیکن گاهی کالا در گمرک ورودی ترخیص نمی گردد و بعد از ورود به کشور مسافتی را داخل کشور طی نموده و از گمرک مبادی ورودی خارج و به گمرک دیگری در کشور وارد و سپس ترخیص می گردد.
• بیمه نامه باربری ترانزیت: قراردادهای بیمه حمل و نقل کالا (ترانزیت)، قرارداد بیمه ای می باشد که برای بیمه نمودن کالایی که از کشوری خارجی حرکت کرده و به کشور خارجی دیگری می روند (کشور ایران در مسیر حمل بیمه نامه می باشد) استفاده می شود. کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که کالایی را از یک کشور به یک کشور دیگر (غیر از ایران) حمل می کنند به این بیمه نامه جهت انجام تشریفات ترانزیت و پیشگیری از حداقل ریسک ها نیاز دارند.
تقسیم بندی بیمه های ترانزیت:
قراردادهای بیمه حمل و نقل کالا ( ترانزیت)، به دو دسته تقسیم می شود:
عبوری: کالا لزوما از داخل ایران گذر کند.
غیر عبوری: کالا لزوما از مرز ایران گذر نکند.
جهت ارائه خدمات در این رشته می بایست ابتدا با موقعیت ها و مزیتهای جغرافیایی کشور آشنایی داشته باشیم.
12 بندر در شمال، جنوب و شرق کشور، جزو بنادر تجاری و مهم ایران محسوب می‌شوند.
بندر شهید رجایی، بندر امام خمینی، بندر آبادان، بندر لنگه، بندر شهید باهنر، بندر بوشهر و بندر خرمشهر در جنوب ایران و بندر امیرآباد، بندر انزلی، بندر آستارا و بندر نوشهر در شمال کشور و نیز بندر شهید بهشتی (چابهار) در جنوب شرقی، بنادر مهم تجاری ایران هستند که در 6 استان هرمزگان، خوزستان، بوشهر، سیستان و بلوچستان، مازندران و گیلان واقع شده‌اند.بنادر جنوبی به دلیل قرار گرفتن در مجاورت خلیج فارس و دریای عمان و در کنار تولیدکنندگان نفت جهان و گلوگاه انرژی و بنادر شمالی، با توجه به همسایگی با دریای خزر، بهترین پل ارتباطی ایران با روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان هستند و ظرفیت‌های اقتصادی فراوانی در حوزه ترانزیت و ارزآوری کالاها دارند.
در ادامه به مزیت ها و ویژگی های بنادر استراتژیک ایران به تفکیک اشاره میکنیم:
بندر شهید رجایی
• بندر شهید رجایی با واقع شدن در شمال جزیره قشم و تنگه هرمز، در مرکز کریدور ترانزیتی جنوب به شمال قرار دارد و مطمئن‌ترین، مناسب‌ترین و کوتاه‌ترین پل ارتباطی با آسیای میانه است.
• ارتباط با 80 بندر معروف جهان
• دسترسی به آب‌های آزاد جهان از طریق خلیج‌فارس
• ظرفیت تخلیه و بارگیری تا 50 میلیون تن
بندر بوشهر
• بندر بوشهر از بنادر مهم در زمینه حمل کالای تجاری با توانایی خدماتی مانند فله، کانتینر، عمومی، مواد نفتی، نگهداری و پردازش کالا، محصولات سردخانه‌ای است.
• نزدیک‌ترین بندر جنوبی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس (قطر، بحرین، کویت و عربستان)،
• وجود صنایع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل.
بندر امیر آباد
• بندر امیرآباد در شرق مازندران، در مسیر کریدور بین‌المللی ترانزیت شمال- جنوب، در زمینه استخراج و سوآپ منابع انرژى، غله، کالای عمومی، نفتی، کانتینری، نگهداری و پردازش کالا برای صاحبان کالا و بخش‌های دولتی، حمل‌ونقل، ارتباطات و ترانزیت کالا، نقش مهمی در عرصه تجارت بین‌المللى ایفا می‌کند.
• اتصال به بنادر شهید رجایی و امام خمینی از طریق شبکه ریلى،
• ترانزیت مواد نفتى و کالاى تجارى،
• دسترسى آسان از طریق شبکه‌هاى ارتباطی هوایی، زمینى و دریایی با سایر نقاط ایران و کشورهاى آسیاى میانه، روسیه، خاورمیانه و خاور دور
بندر انزلی
بندر انزلی، بزرگ‌ترین بندر حاشیه دریای خزر، از مهم‌ترین بنادر کشور، در مسیر ترانزیتی کریدور شمال- جنوب قرار دارد. وجود انبارهای چند منظوره و ترمینال متنوع، برخورداری از مدرن‌ترین تجهیزات تخلیه و بارگیری، بهره‌مندی از سیستم ترافیکی دریایی، نزدیکی با بنادر کشور های مشترک المنافع حاشیه دریای خزر از جمله بندر آستراخان و لاگان در روسیه، کراسنودسک در ترکمنستان، آکتائو در قزاقستان و باکو در آذربایجان، ارتباط با بازارهای منطقه‌ای و دسترسی به بازار مصرف کشورهای استقلال‌یافته شوروی سابق، همگی فرصتی ویژه برای توسعه ترانزیت در این بندر مهم شمالی ساخته است. علاوه بر آن، نزدیکی به بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز دریای خزر، دسترسی به معادن سرب، روی و آهن و مراکز صنعتی و برخورداری از ترمینال مجهز مسافری دریایی، از مزیتهای بندر انزلی در حوزه ترانزیت است.
بندر چابهار
بندر چابهار به عنوان یکی از بنادر مهم در جنوب ایران و در بخش شمالی دریای عمان قرار گرفته است. این بندر به علت موقعیت استراتژیک و دستیابی به آب‌های آزاد بین المللی جایگاه ویژه‌ای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد. از سوی دیگر این بندر به علت نزدیکی به کشور‌هایی نظیر افغانستان، پاکستان و آسیای میانه، در آینده‌ای نزدیک با اتصال به شبکه ریلی کشور اهمیت ویژه‌ای در ترانزیت کالا به این کشور‌ها خواهد داشت. همچنین این بندر به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان بوده و در کریدور شمال ـ جنوب نقش مهمی ایفاد خواهد کرد.
در آخر می توان گفت با توجه با شرایط منطقه و تبدیل ایران به منطقه استراتژیک لجستیکی و حمل و نقلی، بازار مساعدی جهت بیمه های ترانزیت ایجاد گردیده است که با شناسایی دقیق این رشته و همچنین نیاز بازار میتوان سهم بیشتری از رقبا در این زمینه کسب کرد و موجب افزایش پرتفو بیمه باربری ترانزیت در صنعت بیمه گردد. مدیریت باربری با برگزاری جلسات آموزشی و بازدید از بنادر، در راستای هم اندیشی با روسای شعبات شرکت بیمه پارسیان و افزایش سهم پرتفوی سازمان در این رشته در سال اخیر برنامه های متعددی اجرا کرده و در سال جدید نیز برنامه های ویژه ای دارد.
گرد آورنده: بهاره رفعتی